تجارت کالا خاورمیانه: زعفران و زیرساخت‌ها در افغانستان
دستاوردهای اقتصادی دولت افغانستان در سالهای اخیر، به‌رغم چالش‌های فراوان، محدود بوده اما در برخی زمینه‌ها پیشرفت‌هایی مشاهده شده است. یکی از مهم‌ترین دستاوردها تلاش برای تقویت بخش کشاورزی بود، که به عنوان ستون اصلی معیشت مردم شناخته می‌شود. دولت با ارائه حمایت‌هایی مانند توزیع بذرهای بهبودیافته، سرمایه‌گذاری در سیستم‌های آبیاری و توسعه زعفران به‌عنوان محصولی جایگزین برای کشت خشخاش، سعی کرد کشاورزی را بهبود بخشد. این تلاش‌ها منجر به افزایش تولید زعفران و صادرات آن به بازارهای بین‌المللی شد. در زمینه زیرساخت‌ها، برخی پروژه‌های حمل‌ونقل و انرژی منطقه‌ای مورد توجه قرار گرفت. تکمیل بخشی از خط آهن خواف-هرات، که افغانستان را به ایران متصل می‌کند، یکی از این دستاوردها بود. این پروژه نه تنها ظرفیت ترانزیتی کشور را افزایش داد، بلکه فرصت‌های جدیدی برای تجارت با ایران و کشورهای آسیای مرکزی ایجاد کرد. علاوه بر این، افغانستان در پروژه‌های منطقه‌ای مانند کاسا-1000 و تاپی مشارکت داشت که هرچند پیشرفت اجرایی آنها کند بود، اما تعهد به همکاری‌های اقتصادی منطقه‌ای را نشان داد.
- به دولت افغانستان در حل تنگناهای کلیدی سیاست گذاری این کشور و تصویب موافقتنامه تجارت ترانزیتی بین مسیر تجاری افغانستان-پاکستان کمک زیادی شده است.
- همکاری با دولت افغانستان برای تهیه و ارائه بیش از ده ها پیش نویس قانون و تجدید نظر در قوانین موجود برای تسهیل الحاق به WTO درست می باشد.
- دولت افغانستان خود را برای شرکت در سه نشست حزب کاری سازمان تجارت جهانی و برگزاری تورهای مطالعاتی به دبیرخانه سازمان تجارت جهانی در ژنو و نپال، یکی از اعضای اخیر سازمان تجارت جهانی، آماده کرده است.
- یک مدل جدید مدیریت مرزی برای ساده کردن فرآیندها در مرزها و رسمیت بخشیدن و مشارکت بین دو آژانس کلیدی مرزی کشور، اداره گمرکات افغانستان و پلیس سرحدی افغانستان، ابداع کرد.
- رویه های گمرکی ساده را در هفت نقطه در سرتاسر افغانستان معرفی کرد که باعث صرفه جویی در وقت با ارزش و میلیون ها دلار هزینه شد.
- آموزش های گسترده ای را برای دولت افغانستان و سایر ذینفعان در مورد موافقت نامه های تجارت منطقه ای، الحاق به WTO، و مذاکره و مهارت های تحلیلی ارائه کرد.
- همکاری با آژانس توسعه صادرات افغانستان برای ایجاد پلان های عملیاتی برای صنایع زعفران و سنگ های قیمتی به منظور پاسخگویی به تقاضای بازار جهانی.
- به اداره ملی استاندارد افغانستان کمک کرد تا یک استراتیژی پنج ساله برای توسعه استانداردهای بین المللی محصولات و ایمنی و استانداردهای کنترل کیفیت برای صادرات را توسعه دهد و اتخاذ کند.
یکی دیگر از دستاوردها تلاش برای مبارزه با فساد و افزایش شفافیت در مدیریت درآمدهای ملی بود. دولت تلاش‌هایی برای اصلاح نظام مالیاتی و گمرکی انجام داد و با استفاده از تکنولوژی‌های جدید، سیستم‌های مالیاتی و مدیریت درآمد را مدرن‌تر کرد. این اقدامات باعث افزایش نسبی درآمدهای داخلی دولت شد، اگرچه این تلاش‌ها به دلیل محدودیت‌های ساختاری و سیاسی به نتایج کامل نرسید. با این حال، دستاوردهای اقتصادی دولت افغانستان به دلیل تغییرات سیاسی در سال ۲۰۲۱، خروج نیروهای خارجی، و کاهش کمک‌های بین‌المللی به شدت تحت تأثیر قرار گرفت. بسیاری از پیشرفت‌های اقتصادی متوقف یا معکوس شدند و تمرکز دولت بر مدیریت بحران‌های اقتصادی و انسانی قرار گرفت. به طور کلی، هرچند پیشرفت‌هایی در بخش‌هایی مانند کشاورزی، زیرساخت‌ها و اصلاحات مالی مشاهده شد، اما این دستاوردها به دلیل چالش‌های بزرگ ساختاری و سیاسی، تأثیر محدودی بر بهبود کلی اقتصاد کشور داشتند.
-
افغانستان با منابع غنی از جمله مس، طلا و گاز طبیعی، به عنوان یک بازار مهم در تجارت بین‌المللی شناخته می‌شود. واردات و صادرات این کشور تحت نظارت اداره ثبت تجارت مرکزی و اداره گمرک قرار دارد. در سال 2019، ارزش واردات افغانستان به 8. 56 میلیارد دلار رسید که نسبت به سال قبل افزایش داشته است. عمده واردات شامل سوخت‌های معدنی و ماشین‌آلات است. صادرات افغانستان نیز شامل فرش، میوه‌های خشک و گیاهان دارویی می‌باشد که عمدتاً به پاکستان، هند و روسیه ارسال می‌شود. چالش‌های اقتصادی افغانستان شامل نیاز به رشد پایدار و جذب سرمایه‌گذاری خارجی است. با توجه به ساختار تجاری این کشور، ایجاد پلتفرم‌های B2B و شبکه‌سازی تجاری می‌تواند به تسهیل تجارت کمک کند.
-
توافقنامه تجارت ترانزیتی افغانستان و پاکستان (APTTA) در سال 2010 به منظور تسهیل جابجایی کالاها بین دو کشور امضا شد. افغانستان با اصلاحات داخلی و پیوستن به سازمان تجارت جهانی در سال 2016، تلاش کرده است تا روابط تجاری خود را با کشورهای همسایه تقویت کند. با وجود چالش‌های سیاسی اخیر، افغانستان همچنان روابط تجاری خود را با پاکستان، ایران و چین حفظ کرده است. پروژه‌های مهمی مانند توافقنامه چابهار و پروژه‌های کاسا-1000 و تاپی به توسعه زیرساخت‌ها و تجارت کمک می‌کنند. همچنین، پروژه تسهیل تجارت و الحاق برای افغانستان (TAFA) به بهبود شرایط تجارت بین‌المللی کمک می‌کند. این پروژه‌ها شامل اصلاح قوانین گمرکی، کاهش زمان ترخیص کالا و افزایش استانداردهای صادراتی هستند. افغانستان در زمینه صادرات محصولات کشاورزی مانند زعفران و میوه‌های خشک فعال است و چین به عنوان یکی از شرکای اصلی تجاری علاقه‌مند به منابع معدنی این کشور است. با وجود تنش‌های سیاسی، افغانستان تلاش دارد تا از موقعیت جغرافیایی خود بهره‌برداری کند و به یک پل تجاری مهم در منطقه تبدیل شود.
-
افغانستان به عنوان کشوری غنی از منابع طبیعی و مواد معدنی شناخته می‌شود. ذخایر عظیمی از سنگ‌های قیمتی، فلزات گران‌بها و مواد معدنی صنعتی در این کشور وجود دارد. معادن مس عینک و آهن حاجی‌گک از بزرگترین منابع جهانی به شمار می‌روند. همچنین، افغانستان دارای ذخایر لیتیوم و کبالت است که در صنایع پیشرفته اهمیت دارند. توسعه خطوط لوله گاز و نفت از ترکمنستان به پاکستان، فرصت‌های اقتصادی جدیدی را برای افغانستان فراهم می‌کند. با وجود چالش‌هایی مانند کمبود زیرساخت‌ها و ناامنی‌های سیاسی، اگر این مشکلات حل شوند، افغانستان می‌تواند به یکی از بازیگران کلیدی در بازار جهانی مواد معدنی تبدیل شود.
-
افغانستان به عنوان یک کشور محصور در خشکی، موقعیت جغرافیایی استراتژیکی در قلب جنوب آسیای مرکزی دارد. این کشور با همسایگانی چون پاکستان، ایران و کشورهای آسیای مرکزی احاطه شده است و به عنوان یک مسیر مهم برای تجارت و تبادل فرهنگی شناخته می‌شود. زبان‌های رسمی آن فارسی‌دری و پشتو هستند که نشان‌دهنده تنوع قومی و فرهنگی این سرزمین است. اکثریت مردم مسلمان سنی هستند، در حالی که اقلیت شیعه نیز وجود دارد. اقتصاد افغانستان پس از سال‌ها جنگ و درگیری در حال رشد است و صادرات عمده آن شامل فرش، قالیچه و خشکبار می‌باشد. افغانستان به شدت به همسایگان خود برای تجارت وابسته است و در حال حاضر در تلاش برای گسترش روابط تجاری خود با کشورهای دیگر از جمله هند می‌باشد. این کشور همچنین در حال پیوستن به سازمان تجارت جهانی (WTO) است که می‌تواند فرصت‌های جدیدی را برای تجارت بین‌المللی فراهم کند.
-
دولت افغانستان در سالهای اخیر با وجود چالش‌های متعدد، در برخی زمینه‌ها پیشرفت‌هایی داشته است. تقویت بخش کشاورزی، به‌ویژه افزایش تولید و صادرات زعفران، از جمله دستاوردهای مهم است. پروژه‌های زیرساختی مانند خط آهن خواف-هرات نیز ظرفیت ترانزیتی کشور را افزایش داده و فرصت‌های جدید تجاری ایجاد کرده‌اند. همچنین، افغانستان در پروژه‌های منطقه‌ای مانند کاسا-1000 و تاپی مشارکت داشته که نشان‌دهنده تعهد به همکاری اقتصادی است. اصلاحات در نظام مالیاتی و گمرکی برای افزایش شفافیت و درآمدهای ملی نیز انجام شده است. با این حال، تغییرات سیاسی در سال ۲۰۲۱ و کاهش کمک‌های بین‌المللی تأثیر منفی بر پیشرفت‌ها گذاشته و بسیاری از دستاوردها متوقف یا معکوس شده‌اند. به طور کلی، هرچند تلاش‌هایی برای بهبود وضعیت اقتصادی صورت گرفته، اما چالش‌های ساختاری و سیاسی مانع از تحقق کامل این اهداف شده‌اند.
-
سرمایه‌گذاری در افغانستان به نهادهای داخلی و خارجی اجازه می‌دهد تا در بخش‌های مختلف اقتصادی فعالیت کنند. انواع سرمایه‌گذاری شامل سهام خصوصی داخلی، خارجی و ترکیبی است. دولت افغانستان معافیت‌های مالیاتی متنوعی برای سرمایه‌گذاران ارائه می‌دهد که شامل معافیت‌های کوتاه‌مدت، میان‌مدت و بلندمدت می‌شود. صادرات افغانستان عمدتاً شامل میوه، آجیل و جواهرات است، در حالی که واردات شامل ذغال سنگ نارس و گاز نفتی می‌باشد. روابط تجاری با پاکستان به دلیل تنش‌ها کاهش یافته و افغانستان به دنبال ایجاد مسیرهای جدید تجاری با هند است. قرارداد بندر چابهار نیز به عنوان یک فرصت برای تسهیل تجارت از طریق افغانستان مطرح شده است.
-
اقتصاد افغانستان به دلیل جنگ و بی‌ثباتی سیاسی به شدت آسیب دیده است. زراعت، منبع اصلی درآمد کشور، با چالش‌های جدی مواجه شده و صادرات محصولات کشاورزی کاهش یافته است. پس از تحولات سیاسی 2021، اقتصاد با شوک شدیدی روبرو شد که منجر به کاهش تولید ناخالص داخلی و افزایش بیکاری گردید. کمک‌های بین‌المللی که پیش‌تر بیش از 40 درصد اقتصاد را تأمین می‌کرد، متوقف شده و فشار زیادی بر دولت و مردم وارد کرده است. بخش خصوصی نیز به دلیل ناامنی و مشکلات بانکی آسیب دیده است. در این شرایط، میلیون‌ها نفر با فقر شدید و کمبود مواد غذایی مواجه هستند. افغانستان دارای منابع طبیعی غنی است اما بسیاری از این منابع هنوز بهره‌برداری نشده‌اند. صادرات عمدتاً شامل تریاک، میوه و خشکبار، فرش دستباف و جواهرات می‌شود. در حالی که برخی بخش‌ها مانند صادرات محصولات معدنی همچنان فعال هستند، اما این فعالیت‌ها نمی‌توانند بحران اقتصادی را کاهش دهند.
-
جریان سرمایه گذاری مستقیم خارجی به افغانستان در سالهای اخیر کاهش یافته و به 13 میلیون دلار در سال 2020 رسیده است. این کاهش ناشی از بحران اقتصادی جهانی و وضعیت سیاسی ناپایدار است. با این حال، افغانستان با موقعیت جغرافیایی استراتژیک خود می‌تواند به عنوان دروازه‌ای برای سرمایه‌گذاران عمل کند. پروژه‌های زیرساختی مانند راه‌آهن که چین و ایران در آن مشارکت دارند، می‌تواند به تقویت صادرات و سرمایه‌گذاری کمک کند. همچنین، افغانستان دارای منابع معدنی و نیروی کار جوان است که پتانسیل رشد را افزایش می‌دهد. اما چالش‌هایی نظیر خشونت سیاسی، بوروکراسی پیچیده و فساد همچنان مانع جذب سرمایه‌گذاران خارجی می‌شود. دولت افغانستان تلاش دارد تا با اصلاحات قانونی و ایجاد انگیزه‌های لازم، فضای کسب‌وکار را بهبود بخشد.
