تجارت کالا خاورمیانه: همکاری اقتصادی با اتحادیه اروپا
تجارت و همکاری اقتصادی بین کشورهای عضو اتحادیه اروپا و فلسطین می‌تواند به عنوان یک ابزار مهم برای توسعه اقتصادی و بهبود شرایط زندگی در سرزمین‌های فلسطینی نقش‌آفرینی کند. اتحادیه اروپا یکی از بزرگترین شرکای تجاری فلسطین است و حمایت‌های اقتصادی و مالی زیادی را به این مناطق ارائه می‌دهد. از طریق توافق‌نامه‌های تجاری و کمک‌های توسعه‌ای، اتحادیه اروپا سعی دارد به تقویت توانمندی‌های اقتصادی فلسطین و گسترش ظرفیت‌های اشتغال‌زایی در این مناطق کمک کند. در سال 1997 توافقنامه ی انجمن موقت در مورد تجارت و همکاری بین جامعه اقتصادی اروپا (EEC؛ سلف اتحادیه اروپا) و سازمان آزادیبخش فلسطین (PLO) به نمایندگی از تشکیلات خودگردان فلسطین (PA) منعقد شد. –در این توافق نامه دسترسی رایگان به بازارهای اتحادیه اروپا برای ارائه و فروش کالاهای صنعتی فلسطین و کاهش تدریجی تعرفه ها بر صادرات اتحادیه اروپا به فلسطین طی پنج سال شرح داده شده است. در 1 ژانویه 2012 توافقنامه آزادسازی بیشتر محصولات کشاورزی همچنین محصولات کشاورزی فرآوری شده، ماهی و محصولات شیلاتی لازم الاجرا شد.
به دلیل شرایط سخت اقتصادی و محدودیت‌های جابجایی و دسترسی به فلسطین، تجارت با اتحادیه اروپا بسیار محدود است (فلسطین صد و پنجاه و یکمین شریک تجاری بزرگ اتحادیه اروپا در سال 2020 بود). در سال 2020 کل مبلغ حاصل از تجارت کالا بین اتحادیه اروپا و فلسطین بالغ بر 244 میلیون یورو بوده است. میزان واردات اتحادیه اروپا از کشور فلسطین عموماً بسیار محدود است. در سال 2020، این میزان واردات فقط 26 میلیون یورو ارزش گزاری شده اند و عمدتاً شامل محصولات کشاورزی و مواد خام (22.8 میلیون یورو، 87.7٪) بودند. میزان صادرات اتحادیه اروپا به کشور فلسطین 218 میلیون یورو تخمین زده شده است. محصولات صادراتی فلسطین توسط ماشین آلات و تجهیزات حمل و نقل (78 میلیون یورو، 35.8٪)، محصولات کشاورزی و مواد خام (61 میلیون یورو، 28.0٪) و مواد شیمیایی (40 میلیون یورو، 18.3٪)، که عمدتاً از مواد دارویی تشکیل شده اند، سازماندهی می شوند.
کشور فلسطین منطقه ای جغرافیایی در غرب آسیا بین دریای مدیترانه و رود اردن است. در سال 1967 پس از اینکه این سرزمین به اشغال اسرائیل درآمد، روابط تجاری قبلی این کشور با سایر کشورها قطع شد و سیاست تجاری آن به شدت تحت کنترل اسرائیل درآمد. چارچوبی که بخش تجارت خارجی فلسطین بر اساس آن عمل می کند، توسط پروتکل روابط اقتصادی به نام پروتکل پاریس تعریف شده است. در سال 1994 توافقی بین دولت اسرائیل و سازمان آزادیبخش فلسطین (ساف) به نمایندگی از مردم فلسطین امضا شد و به توافقنامه موقت اسراییل و فلسطین در کرانه باختری و نوار غزه موسوم به اسلو 2 ضمیمه شد. توافق، در سال 1995 رژیم کنونی فلسطین را تا حد زیادی به رژیم تجارت خارجی اسرائیل و در نتیجه به حقوق و تعهدات آن تحت سازمان تجارت جهانی مرتبط می کند. در سال‌های اخیر، در مواجهه با نگرانی‌های فوریتی و بحران مالی فلسطین و وضعیت سیاسی بی‌ثبات این کشور، این منطقه اخیراً پیشرفت چندانی در زمینه بهبود فضای کسب‌وکار نداشته است.
در حوزه تجارت، اتحادیه اروپا برای محصولات فلسطینی دسترسی ترجیحی به بازارهای خود فراهم آورده است. این اقدامات به منظور تقویت تولید داخلی و افزایش صادرات فلسطین به بازارهای اروپایی طراحی شده‌اند. با این حال، موانع متعددی همچنان سر راه توسعه تجارت بین این دو حوزه وجود دارد. مسائل مربوط به زیرساخت‌های ناکافی، محدودیت‌های تجاری، و مشکلات دسترسی به منابع، محدودیت‌هایی هستند که بر ظرفیت تولید و تجارت فلسطین تأثیر می‌گذارند.
علاوه بر تجارت، اتحادیه اروپا به حمایت از برنامه‌های توسعه‌ای در مناطق فلسطینی نیز متعهد است. این برنامه‌ها شامل پروژه‌هایی در زمینه آموزش، بهداشت، ایجاد زیرساخت‌ها و تقویت نهادهای دولتی است. هدف اصلی این همکاری‌ها افزایش کارایی و شفافیت نهادهای داخلی فلسطین و ارتقاء سطح زندگی مردم است. اتحادیه اروپا همچنین به دنبال تقویت حمایت‌های سیاسی برای دستیابی به یک راه‌حل صلح‌آمیز و دایمی میان اسرائیل و فلسطین است که این خود نشان‌دهنده توجه به ابعاد سیاسی همکاری‌ها نیز می‌باشد. در نهایت، تقویت همکاری‌های اقتصادی و تجاری بین اتحادیه اروپا و فلسطین می‌تواند به عنوان عاملی مؤثر در کاهش تنش‌های موجود و حرکت به سوی یک توسعه پایدار و صلح دایمی در منطقه عمل کند. این همکاری‌ها نه تنها به نفع فلسطینی‌هاست بلکه می‌تواند ثبات بیشتری را در کل منطقه فراهم آورد.
-
سیاستهای تجاری و دسترسی به بازار فلسطین تحت تأثیر شرایط سیاسی و جغرافیایی خاصی قرار دارد. کنترل گذرگاه‌ها توسط اسرائیل بر واردات و صادرات فلسطین تأثیر می‌گذارد و چالش‌هایی مانند تأخیر در حمل و نقل و افزایش هزینه‌ها را به وجود می‌آورد. تلاش‌هایی برای بهبود دسترسی به بازارهای بین‌المللی، از جمله توافق‌نامه‌های تجاری با اتحادیه اروپا، در حال انجام است. این توافق‌ها مزایای تجاری خاصی برای کالاهای فلسطینی فراهم می‌آورند. پروتکل پاریس نیز بر روابط اقتصادی بین اسرائیل و فلسطین حاکم است، اما اسرائیل همچنان بزرگترین شریک تجاری فلسطین باقی مانده است. وابستگی فلسطین به نهادهای اسرائیلی برای تنظیم واردات، از جمله آزمایش ایمنی کالاها، چالش دیگری است که باید مورد توجه قرار گیرد. همچنین، ظرفیت محدود آزمایشگاه‌ها در فلسطین بر کیفیت صادرات تأثیر می‌گذارد. ارزش صادرات کالا از فلسطین در سال 2019 کاهش یافته است و توسعه زیرساخت‌های حمل و نقل برای بهبود دسترسی به بازارها ضروری است. همکاری‌های منطقه‌ای و بین‌المللی می‌تواند به ایجاد یک اقتصاد پایدار کمک کند.
-
بازار فلسطین با وجود چالش‌های خاص، فرصت‌های تجاری قابل توجهی در کرانه باختری و غزه ارائه می‌دهد. اقتصاد این مناطق در سال‌های اخیر رشد خوبی داشته، اما پس از سال 2007 و تسلط حماس بر غزه، محدودیت‌های امنیتی بر تجارت تأثیر گذاشته است. در سال 2020، تولید ناخالص داخلی فلسطین به 14. 02 میلیارد دلار رسید و جمعیت آن به 5. 16 میلیون نفر بالغ شد. واردات عمدتاً از اسرائیل، ترکیه و چین انجام می‌شود و وابستگی به اسرائیل به عنوان شریک تجاری مشهود است. با این حال، تجار در کرانه باختری به دنبال تنوع در شرکای تجاری خود هستند. بخش فناوری اطلاعات و ارتباطات (ICT) در حال رشد است و صادرات سنگ مرمر فلسطین به کشورهای مختلف ادامه دارد.
همچنین، صنایع دستی نیز در حال گسترش هستند. تصویب قانون رقابت توسط دولت تشکیلات خودگردان فلسطین می‌تواند فضای کسب‌وکار را بهبود بخشد و از کسب‌وکارهای کوچک حمایت کند.
-
تجارت و همکاری اقتصادی بین اتحادیه اروپا و فلسطین می‌تواند به توسعه اقتصادی و بهبود شرایط زندگی در سرزمین‌های فلسطینی کمک کند. اتحادیه اروپا به عنوان یکی از بزرگترین شرکای تجاری فلسطین، حمایت‌های مالی و اقتصادی زیادی را ارائه می‌دهد. توافق‌نامه‌های تجاری، دسترسی رایگان به بازارهای اتحادیه اروپا را برای کالاهای صنعتی فلسطین فراهم کرده و تعرفه‌ها را کاهش می‌دهد. با این حال، تجارت با اتحادیه اروپا به دلیل محدودیت‌های جابجایی و شرایط سخت اقتصادی بسیار محدود است. در سال 2020، کل تجارت کالا بین دو طرف بالغ بر 244 میلیون یورو بود که عمدتاً شامل صادرات محصولات کشاورزی و مواد خام از فلسطین به اتحادیه اروپا بود. همچنین، موانع زیرساختی و مشکلات دسترسی به منابع بر ظرفیت تولید و تجارت فلسطین تأثیر منفی گذاشته است. علاوه بر تجارت، اتحادیه اروپا به حمایت از برنامه‌های توسعه‌ای در مناطق فلسطینی متعهد است که شامل پروژه‌هایی در زمینه آموزش، بهداشت و تقویت نهادهای دولتی می‌شود. هدف این همکاری‌ها افزایش کارایی نهادهای داخلی و ارتقاء سطح زندگی مردم است. تقویت همکاری‌های اقتصادی می‌تواند عاملی مؤثر در کاهش تنش‌ها و حرکت به سوی توسعه پایدار باشد.
-
حمل و نقل بار در فلسطین با چالش‌های متعددی مواجه است که ناشی از کنترل اسرائیل بر گذرگاه‌ها و نقاط مرزی است. این کنترل باعث تأخیر در ترخیص کالاها و افزایش هزینه‌های حمل و نقل می‌شود. همچنین، تجزیه جغرافیایی سرزمین‌های فلسطینی، مانند کرانه باختری و نوار غزه، تعامل مؤثر بین این مناطق را دشوار کرده و هزینه‌های حمل و نقل را افزایش می‌دهد. بیشتر حمل و نقل بار از طریق جاده‌های زمینی انجام می‌شود و به دلیل عدم وجود زیرساخت‌های مناسب، برنامه‌ریزی لجستیکی پیچیده است. شرایط سیاسی کنونی منجر به کاهش خدمات در بخش حمل و نقل شده و نرخ استهلاک وسایل نقلیه باری نیز افزایش یافته است. بندر غزه به عنوان محل اصلی قایق‌های ماهیگیری فلسطینی‌ها شناخته می‌شود، اما زیرساخت‌های حمل و نقل داخلی به دلیل کمبود بودجه توسعه نیافته‌اند. تلاش‌هایی برای بهبود زیرساخت‌ها از سوی سازمان‌های بین‌المللی در حال انجام است که می‌تواند به افزایش کارآیی اقتصادی کمک کند.
-
سرمایه‌گذاری در زیرساخت‌های کرانه باختری و غزه می‌تواند به بهبود شرایط اقتصادی و اجتماعی فلسطین کمک کند. توسعه زیرساخت‌های حیاتی مانند انرژی، آب، فاضلاب و حمل‌ونقل، به کاهش فقر و افزایش ثبات اجتماعی منجر می‌شود. با وجود چالش‌های اقتصادی و سیاسی، فرصت‌هایی برای پیمانکاران خارجی وجود دارد. از سال 1994 تا 2017، USAID بیش از 5. 5 میلیارد دلار کمک اقتصادی به فلسطینی‌ها ارائه کرده است. در سال 2021 این برنامه دوباره راه‌اندازی شد. دلایل اصلی برای صادرات به این مناطق شامل معافیت مالیاتی، وابستگی 90 درصدی بازار به واردات، کیفیت بالای محصولات خارجی و رشد بازارهای کوچک است. با این حال، بحران‌های اقتصادی ناشی از کووید-19 و بن‌بست سیاسی با اسرائیل بر وضعیت اقتصادی تأثیر گذاشته است.
پیش‌بینی می‌شود تولید ناخالص داخلی در سال 2020 حدود 8 درصد کاهش یابد. اطمینان از جریان درآمدهای ترخیص کالا برای ثبات اقتصادی ضروری است. چالش‌هایی مانند ناآرامی‌های سیاسی و محدودیت‌های تجاری مانع جذب سرمایه‌گذاری خارجی می‌شوند. حمایت‌های بین‌المللی و همکاری‌های منطقه‌ای می‌توانند در اجرای پروژه‌های زیرساختی مؤثر باشند.
-
فلسطین در صادرات خود عمدتاً به سیمان، فلزات، غذا و مبلمان می‌پردازد و بیش از 80 درصد صادرات خود را به اسرائیل ارسال می‌کند. در واردات، نفت و مواد غذایی از جمله کالاهای اصلی هستند که بیش از 70 درصد آن‌ها نیز از اسرائیل تأمین می‌شود. توافقنامه PAFTA به آزادسازی تجارت میان کشورهای عربی کمک کرده و از سال 2005 صادرات فلسطین به کشورهای عضو این توافقنامه بدون مالیات انجام می‌شود. در سال 2019، ارزش واردات فلسطین به 6. 61 میلیارد دلار رسید که نسبت به سال قبل افزایش داشته است. PIPA با هدف تسهیل فرآیندهای تجاری و سرمایه‌گذاری، اصلاحاتی را در قوانین سرمایه‌گذاری اعمال کرده است. بخش‌های کلیدی شامل سنگ و مرمر، کشاورزی، گردشگری و فناوری اطلاعات هستند.
